|
Latinski naziv
|
Helianthus tuberosus L.
|
|
Srpski naziv
|
Čičoka, arapska repa, gradunja, slatki krompir
|
|
|
|
Višegodišnja zeljasta biljka visoka i do 300 cm, sa rizomom koji nosi jestive krtole. Uspravno i granato stablo, prekriveno je kratkim dlakama. Listovi jajastog oblika na drškama, grubo nazubljeni i hrapavi, raspoređeni su uglavnom naspramno. Cvetovi su sakupljeni u veći broj glavičastih cvasti prečnika 8 cm koje sadrže središnje, cevast, dvopolne žute cvetove, dok u obodom jezičasti, sterilni, takođe žuti cvatovi dugi oko 4 cm. Plod je ahenija. Cvetanje i oprašivanje: u julu i avgustu, entomofilija (insektima). Plodonošenje i raznošenje: od kraja jula do septembra, zoohorija-teriohorija (životinjama, najčešće glodarima), antropohorija (ljudima). Vrlo varijabilna, može se ukrštati sa srodnim vrstama (npr. sa takođe alohtonim H. pauciflorus i H.decapetalus).
Poreklom iz Severne Amerike (Kanada, SAD), donešena je u Evropu početkom 17. veka, najverovatnije 1607. godine i to u Francusku kada se uzgajala za potrebe ishrane ljudi i stoke (sadrži skrob i inulin). Njeno prenošenje vezuje se za poznatog francuskog pravnika, pisca i putnika M. Lescarbota. Na britanskim ostrvima vrsta je bila poznata već 1616. godine. Prvi podatak u srednjoj Evropi je iz 1932. kada se naglašava da je rasprostranjena u nizijskim područjima, naročito na "sigu". Iz kultura ova vrsta se nakon unošenja u Francusku brzo proširila okolinom Pariza, kasnije osvajala veću teritoriju. U 19. veku već se ozbiljno govorilo o njenom širenju duž obala velikih reka, a tokom 20. veka kao potencijalno stanište apostrofirane su plavne zone. U Srbiji danas veoma česta, sa stabilnom populacijom koja osvaja i aridnija staništa. Može se videti najčešće duž velikih reka, npr. u šikarama bagremca (Amorpha fruticosa), u periodično plavnoj zoni (litoralna zona sa pionirskom i efemernom vegetacijom), na nasipima kanala pored kultura i u korovskim zajednicama uz puteve. Najčešća na području Vojvodine, gde je njenom omasovljenju pogodovao i uzgoj za ishranu, otvoreno stanište za nesmetano širenje, te vegetativni način razmnožavanja.
Autor: Goran Anačkov
|
|
|
Dragiša Savić, Jožef Dožai, Tomica Mišljenović
|
|
|
|
